18 marca 1871 roku została proklamowana Komuna Paryska – zryw proletariatu przeciwko zamiarom restauracji monarchii oraz ogromnym nierównościom społecznym. Zarówno wydarzenia poprzedzające tę rewolucję jak i jej następstwa uważane są za wyjątkowo burzliwy okres w historii Francji.
Wcześniej, w latach 1870-71 wojna II Cesarstwa Francuskiego z Królestwem Prus doprowadziła do likwidacji instytucji cesarza i wprowadzenia 4 września 1870 III Republiki Francji. Jednak, już w drugiej połowie września tego samego roku, wojska pruskie otoczyły Paryż i rozpoczęły czteromiesięczne oblężenie stolicy. Do władzy w Republice doszedł wtedy Louis Thiers, monarchista, nastawiony ugodowo w stosunku do Prus. 26 lutego 1871 roku przyjął on propozycje ze strony kanclerza Bismarcka, w wyniku czego 10 maja podpisano traktat pokojowy. Thiers przez mieszkańców Paryża postrzegany został jako zdrajca narodowy, a nastawienia wobec jego planów restauracji monarchii były jednoznacznie negatywne. W tym krótkim okresie, grupy polityczne Paryża uległy błyskawicznej radykalizacji. Pojawiło się wiele grup dzielących się z grubsza na: marksistów, anarchistów oraz lewicowców romantycznych. Lud Paryża w wyniku obaw, że okropne położenie robotników w kontekście ostatnich wydarzeń się nie zmieni, organizował się w oddziały Gwardii Narodowej. W reakcji na rosnące niepokoje i zbrojenia proletariatu, Louis Thiers zdecydował o wycofaniu z Paryża 227 armat, zakupionych z ludowych składek na rzecz obrony miasta przed Prusami. Krok ten wywołał oburzenie wśród robotników, którzy postanowili walczyć o swoje organizacje oraz obronność miasta.
W nocy z 17 na 18 marca, Thiers wysłał oddziały wojska by odebrać działa. Jednak, żołnierze przekonani zostali przez rewolucjonistów aby zmienić strony. Aresztowano dwóch generałów dowodzących oddziałem, a następnie rozstrzelano. Rząd przeciwko któremu wystąpiono uciekł do Wersalu, natomiast na ratuszu Paryża wywieszony został czerwony sztandar. Tak oto Komunardzi przejęli władzę nad stolicą i zaczęły formować się nowe rządy.
26 marca przeprowadzono wybory do Rady Komuny, głównego organu funkcjonowania miasta. Większą część władzy zdobyli wtedy neojakobini (nawiązujący mocno do ideałów Rewolucji Francuskiej), blankiści oraz proudhoniści.
W Komunie Paryskiej dokonano wiele skrajnie rewolucyjnych i progresywnych inicjatyw społecznych. Między innymi mowa tu o rzeczach takich jak: skrócenie dnia pracy i ustanowienie płacy minimalnej, uspołecznienie miejsc pracy (porzucone przez właścicieli biznesy stawały się własnością wspólną wszystkich pracowników). Dekrety wprowadzano w sprawach takich jak powszechna i świecka edukacja, równouprawnienie kobiet czy zerwanie konkordatu z Watykanem.
Mimo radykalnego pozbywania się symboli monarchizmu i religii, w Komunie panowała wolność słowa i prasy. Prasa, przeżywała w tym czasie okres świetności. Nowe drukarnie i redakcje pojawiały się bardzo szeroko w mieście a gazety zaczęły kierować swój przekaz głównie w stronę robotników. Miało to spory wpływ na aktywizację tej grupy i swoje skutki odnosiło jeszcze długo po zniszczeniu zrywu.
Komuna Francuska jednak mimo rozwojowości, przez cały swój okres istnienia była w stanie oblężenia. Stwarzało to szeregi problemów logistycznych oraz powodowało że osiągnięcie stabilności było niemożliwe.
Sytuacja uległa bezpowrotnemu pogorszeniu gdy 2 kwietnia 1871 siły Wersalskie dokonały masowego szturmu na miasto w którym stracone zostało przez Komunardów kilka regionów. Wersalczycy przez następne 3 tygodnie bombardowali Paryż z daleka by 26 kwietnia wznowić ofensywę. Komunardzi, w większości bez szkolenia wojskowego nie mieli szans na wymierne kontratakowanie.
13 maja los Komunardów z uwagi na intensywne ataki wojsk Wersalu i otoczenie, był już przesądzony.
20 maja, wojska rządu wtargnęły za pomocą zdrajcy, Julesa Ducatela, wcześniejszego członka Gwardii Narodowej do środka Paryża. Komunardzi nie zdążyli postawić większych fortyfikacji, mimo tego stawiali dzielny opór. Żołnierze Wersalscy wobec tego oporu zareagowali okrucieństwem, rozstrzeliwując bez sądu ponad 30 tys. ludzi (a tysiące skazując na śmierć). W walkach ulicznych zabita została większa część przywódców Komuny. Ostatnimi punktami oporu zostają cmentarz Père-Lachaise oraz dzielnica Belleville. Okres ten nazywa się Krwawym Tygodniem.
28 maja 1871 roku kończą się ostatnie walki i Komuna Paryska oficjalnie upada.
Jednak, pomimo upadku, Komuna Paryska dała wiarę europejskim ruchom socjalistycznym w możliwość realizacji ich idei. Stała się przykładem dla podobnych ruchów w innych krajach. Możliwość zobaczenia jak w rzeczywistości może działać społeczeństwo socjalistyczne, okazała się być bardzo cenna dla marksistów. To, że Komuna prezentowała bardzo wysoką jakość demokracji oraz przejmowanie przez robotników porzuconych miejsc pracy było dla Marksa i Engelsa dobrym przykładem przyszłego demokratycznego państwa socjalistycznego. Komuna Paryska zainspirowała i inspiruje nadal lewicowców na całym świecie. Już dwa lata później w Hiszpanii doszło do fal zrywów jednak na mniejszą skalę np. Rewolucja Naftowa w mieście Alcoy. Hymn Komuny, Międzynarodówka, stała się pieśnią reprezentującą każdy marksistowski ruch społeczny. Obecnie jest ona swoistym hymnem lewicowości w ogóle i w swych słowach oraz niezliczonych tłumaczeniach, jednoczy miliony ludzi.
Warto wspomnieć o polskim wątku rewolucji – Jarosławie Dąbrowskim. Był on naczelnym dowódcą wojsk, mającym wiele zasług i odważnie bronił miasta aż do 23 maja, kiedy został ranny w walce i zmarł. Jego oddanie rewolucji i waleczność upamiętniane były przez liczne formacje wojskowe. Najbardziej znanym przykładem jest tzw. Brygada Dąbrowszczaków, której Jarosław Dąbrowski patronował. Była to formacja uczestnicząca w hiszpańskiej wojnie domowej w latach 1936-1939. Składała się ona głównie z Polaków, lecz w jej skład wchodzili również Ukraińcy, Litwini czy Białorusini.
Wracając do Komuny – jest to zryw którego pamięć i inspiracja żyje do dzisiaj, ponieważ idee na których powstała, są uniwersalne. Komunardzi wystąpili w imię wolności, równości i socjalizmu. Faktycznie wytoczyli oni przykład tego jak może wyglądać dyktatura proletariatu. Szybkość z jaką wprowadzono wiele dekretów i radykalnych zmian prawnych również jest świetnym przykładem, tego że da się wprowadzać rzeczy takie jak uspołecznienie miejsc pracy – rzecz która nawet w czasach obecnych jest bardzo kontrowersyjna, w Komunie Paryskiej była normą, z chęcią przez ludzi praktykowaną.
